Stof ben je, tot stof keer je terug

Wat betekent het dat de mens ‘uit de aarde aards’ is? Boetseerde God een kleipoppetje of kan er ook evolutie hebben plaatsgevonden?

Het lijkt wel alsof deze beroemde bijbelwoorden de laatste jaren weer aan populairiteit heeft gewonnen. Niet om de eindigheid van het aardse leven te benadrukken, maar doordat het door christenen steeds vaker als theologisch wapen gebruikt wordt tegen het zogenaamde ‘theïstisch evolutionisme’ (d.i. een stroming van christenen die geloven in een schepping door God én de evolutietheorie). Want, zeggen deze christenen dan, er staat dat de mens uit aarde gemaakt is en dus niet uit apen-DNA. Maar staat dat er inderdaad?

Een hoofdstuk eerder, in vers 7, lezen we hoe God de mens maakte: ‘Hij vormde hem uit stof, uit aarde, en blies hem levensadem in de neus’. Het woord ‘aarde’ is in het Hebreeuws adamah. Dit woord wordt in de Bijbel zowel gebruikt om ‘grond’ aan te duiden, als ‘grondgebied’. We komen in Genesis 4 hetzelfde woord tegen, als we lezen over Kaïn de landbouwer (c.q. grondbewerker).

Het woord ‘stof’ is in het Hebreeuws aphar. Als God de slang veroordeeld tot ‘stof happen’ (Gen. 3:14), vinden we hetzelfde woord. Maar staat hier dat de slang letterlijk aarde zal eten? Van slangen is bekend dat ze geen aarde op het menu hebben staan, zelfs geen planten. Nee, alle slangen die wij vandaag de dag kennen zijn carnivoor en eten dus levende dieren. Is de slang die we in Genesis 3 tegenkomen dan een soort die niet meer bestaat of heeft het woord ‘stof’ in dat vers een veel bredere betekenis?

Als we kijken naar andere plaatsen in de Bijbel waar dit woord voorkomt (dit kun je opzoeken via Strongnummer 6083), dan zien we dat dat laatste het geval is. In Numeri 19:17 bijvoorbeeld wordt hetzelfde woord gebruikt voor het as van een verbrand dier. En als Bileam in Numeri 23:10 vraagt ‘Wie heeft het stof van Jakob geteld?’, dan is duidelijk dat hiermee zijn nakomelingen worden bedoeld en niet zijn moestuintjes.

Het probleem van veel christenen die zeggen de Bijbel letterlijk te interpreteren, is dat zij vergeten dat woorden in de Bijbel vaak een bredere betekenis hebben. Dat wil zeggen: zij hebben meerdere betekenissen, maar al die betekenissen zijn wel sterk met elkaar verbonden. Hoe meer je die betekenissen gaat leren kennen, hoe meer je onder de indruk zult raken van de rijkdommen die in de Bijbel verborgen liggen.

Ken je de uitspraak dat iemand ‘laag bij de gronds’ is? Heb je je wel eens afgevraagd wat dit met ‘grond’ te maken heeft? ‘Aarde’ duidt in de Bijbel op het stoffelijke, het tijdelijke, maar ook: het slechte. Paulus schrijft in 1 Korinthe 15:47: “De eerste mens kwam uit de aarde voort en was stoffelijk…”. In die eerste mens (ons stof dus), zegt Paulus elders, “woont niets goeds” (Rom. 7:18). De aarde – al het stof – is vervloekt! Na de laag-bij-de-grondse actie van de slang in Genesis, werd hij veroordeeld tot een laag-bij-de-gronds leven. Dit symboliseert zijn slechtheid! ‘Laag’ betekent: dicht bij de aarde, dicht bij het slechte karakter dat het aarde kenmerkt. ‘Hoog’ daarentegen bekent: dicht bij God in de hemel, dicht bij het goede. Daarom ook dat de nieuwe, geestelijke mens niet ‘aards’ maar ‘hemels’ wordt genoemd.

Als we dus in Genesis lezen dat de mens uit stof, uit aarde, is gemaakt, dan wil God ons daarmee niet vertellen uit welk materiaal wij zijn ontworpen. Dat staat ook nergens, want ‘aarde’ is geen benaming van een specifieke stof (of zelfs specifieke samenstelling van stoffen). Een paar maanden geleden was ik in Kenia en geloof me dat de aarde daar heel anders is dan onze Nederlandse modder. En in Israël is de samenstelling van de aarde weer anders.

Toch is dat wel het beeld dat veel christenen hebben: God die uit de aarde een poppetje boetseerde en daar vervolgens Zijn levensadem in blies. Niet dat er iets mis is met dit beeld, maar het is goed om je te beseffen dat je dit in de Bijbel niet terugvind. Er staat dat God de mens formeerde uit aards materiaal, er staat niet hoe Hij dat deed. Dit zou best door een proces hebben kunnen plaatsvinden dat ‘evolutie’ wordt genoemd. In Psalm 139 lezen wij dat God ons heeft gevormd in de moederschoot – en dat is volledig waar. De natuurwetenschap laat ons zien op welke wonderlijke wijze God dat doet en niemand die dat in twijfel trekt. Waarom zou de wetenschap niet iets kunnen laten zien van hoe God de mens formeerde?

De evolutietheorie acht ik onbijbels, maar de bewering van creationische christenen dat de Bijbel precies zou vermelden welke grondstond God gebruikt heeft bij het scheppen van de mens, lijkt mij evenmin juist. Het is ook helemaal niet belangrijk! Wat Genesis ons wil vertellen is dat wij ‘uit de aarde aards zijn’. Wij maken deel uit van die vervloekte aarde en dat is de reden dat wij die vloek met ons meedragen: de zonde. Wij hebben verlossing nodig en vinden die in de Mens die niet aards is, maar hemels: de Here Jezus Christus!