Essay over vrouw en ambt en het gebrek aan aandacht voor symboliek

Voor het eerst in de geschiedenis komen CGK-kerken zaterdag bij elkaar in Veenendaal om door te spreken over de toekomst van het kerkverband. Aanleiding is de vastgelopen discussie over vrouwen en het ambt. Ruben Hadders, directeur van de Bijbelse Cultuur Stichting en zelf lid van de CGK, schreef er een essay over. Volgens hem moet er meer aandacht komen voor symboliek in de Bijbel.

Dat alleen mannen een kerkelijk ambt mogen bekleden, is symboliek?

‘Ja, het is pure symboliek, maar het opmerkelijke is dat predikanten en theologen in de CGK dit niet lijken te zien. Die zien het vooral als wet. De generale synode heeft een onderzoek van bijna 300 pagina’s gepubliceerd over het thema ‘vrouw en ambt’ waarin met geen woord gesproken wordt over de symbolische betekenis van het ambt.’

Wat is dan de symboliek van het ambt?

‘Het gaat dan eigenlijk om het verschil tussen man en vrouw. Dat verschil moet gezien worden, het vertelt een verhaal. Door hun omgang met elkaar, vanuit de verschillende posities die zij hebben, getuigen man en vrouw van Gods plan met mensen. Van het Evangelie. Het huwelijk is daar een uitbeelding van, maar het komt ook tot uiting in het ambt. Waar ‘gezag’ of ‘regering’ centraal staat, zoals bij koningen en rechters, wordt dit van oudsher verbonden aan de man en waar hij een uitbeelding van is, namelijk van God. Om die reden was het in het Israël ondenkbaar dat de hogepriester een vrouw zou zijn. Verzoening komt namelijk van boven, van God, en wordt daarom tot uitbeelding gebracht door een man. Niet omdat een man meer geschikt zou zijn, het is simpelweg een rollenspel.’

Dus een vrouw in het ambt is geen symboliek?

‘Dat kan ook symboliek zijn, maar het is ándere symboliek. Je hoort dat ook van kerken die er voor kiezen om wel vrouwen aan te stellen. Zij willen daarmee juist tot uitdrukking brengen dat we als gelovigen in Christus één zijn geworden. Dat is ook waar het Evangelie naar toe werkt: eenwording en daarmee de opheffing van alle onderscheid, ook tussen man en vrouw. Je zou kunnen zeggen: het is de andere kant van dezelfde medaille.’

Het ambt krijgt dus een andere betekenis?

‘Zo zou je het kunnen zeggen. Feit is wel dat die wel ten koste gaat van de oorspronkelijke symboliek. Maar dat hoeft niet per se een probleem te zijn. Het ritueel van de besnijdenis is in de vroege kerk vervangen door de kinderdoop, daar hoor je niemand over omdat dit al eeuwenlang zo is.’

Waarom is een vrouw in het ambt voor sommige kerken dan wel een probleem?

‘Het lastige is dat in theologische opleidingen bijna geen aandacht is voor symboliek. We vergeten vaak dat we op een westerse manier de Bijbel interpreteren. In heel veel discussies hoor je mensen zeggen dat je moet lezen wat er stáát. En dan gaat het bijna altijd om de feitelijk-historische interpretatie. Denk bijvoorbeeld aan de uitspraken van Paulus dat vrouwen moeten zwijgen of hun hoofd moeten bedekken tijdens het bidden. Ja, dat staat er inderdaad. Maar wat betekent het, wat is de symboliek hiervan? Dáár gaat het om. Om de bijbelse boodschap die er van uit gaat. Nu heb je de wat vreemde situatie in de CGK dat sommige kerken met hand en tand een gebruik verdedigen, waarvan ze zelf de betekenis niet kunnen uitleggen.’

Maar als het in de Bijbel staat, zou dat toch voldoende moeten zijn?

‘In principe is dat zo, maar ik moet denken aan wat mijn vader vroeger zei als ik vroeg waarom ik iets niet mocht van hem. ‘Omdat ik zeg’, was dan vaak zijn antwoord. Als kind vond ik dat heel frustrerend. Daar kan je niets mee. Ja, gehoorzamen. Maar ik denk dat mijn vader het een stuk makkelijker had gehad, als hij wat vaker had uitgelegd waarom.

Bovendien is deze opmerking nogal arbitrair. Als je het verschil tussen man en vrouw zo belangrijk vindt, staat er nog wel meer in de Bijbel. Het was bijvoorbeeld verboden om kleding te dragen van verschillende weefsels, alleen priesters mochten dat. Daarin gaat het om dezelfde symboliek: je moet zaken van elkaar kunnen onderscheiden. Alleen God kan van twee, één maken. Niemand die van dit kledingvoorschrift een punt maakt, maar dan is een vrouw in het ambt opeens wel een probleem? Dat lijkt mij moeilijk uit te leggen.’

Hoe zie jij de toekomst voor de CGK?

‘Ik ben daar hoopvol over, simpelweg omdat God de Heer van de kerk is. Het belangrijkste is dat we met elkaar in gesprek blijven, zodat we van elkaar kunnen leren. Tegen de meer behoudende kerken zou ik willen zeggen: je kunt ‘man en ambt’ wel willen vastleggen in regels en besluiten, maar dan wordt het een dode letter. Daarmee behoud je niet wat wezenlijk is. Verder zou het goed zijn, zoals ik ook schrijf in mijn essay, als er meer aandacht komt voor symboliek, voor de manier waarop in bijbelse tijden geestelijke waarheden werden gecommuniceerd. Veel van de discussies die momenteel in de kerk gevoerd worden, raken oververhit omdat we heel eenzijdig de Bijbel benaderen, op een westerse, wetenschappelijke manier. Dat is niet per se slecht, maar het is goed om ons te realiseren dat dit ons inzicht ook beperkt.’